Geen fanboy aan tafel zo stralend als Halbe Zijlstra – het was Mark voor en Mark na

We gaan stilstaan, zo opende Renze Klamer maandagavond Renze (RTL4). Niet meer achter antwoorden aanhollen op vragen die sinds vrijdagavond even na achten de overhand hadden aan de talkshowtafels. Wie bracht het kabinet ten val, waarom struikelde het over de migratiedeal en wat was het probleem dan precies? Mark Rutte maakte op maandagochtend bekend de politiek te zullen verlaten. Na de nieuwe verkiezingen en de formatie – tegen die tijd is hij zo’n vijfduizend dagen premier geweest – stopt hij ermee.

EenVandaag, Nieuwsuur, Op1 en Renze, de tv-journalistiek kwam remmend tot stilstand om terug te blikken, stil te staan bij en terug te kijken op. Aan de tafels zaten duiders, uitleggers en vooral veel journalisten die herinneringen ophaalden aan een lange en indrukwekkende carrière, die van Rutte en – voor sommigen – ook die van zichzelf. Vaak waren het deskundigen uit eigen huis: Arjan Noorlander bij Nieuwsuur, Jeroen Vullings bij EenVandaag én Renze, oud-NOS-man Ron Fresen bij Op1, Jaïr Ferwerda bij Renze. De kranten waren ook vertegenwoordigd, soms pratend aan tafel, soms genoemd als bron. Wouter de Winther van De Telegraaf zat bij Op1, Renze zei dat hij voor aanvang van zijn programma nog even goed het AD had gelezen, Caroline van der Plas (terug van een weekendje André Rieu in Maastricht met haar moeder) had voor duiding De Telegraaf gelezen. NRC was versnipperd over diverse programma’s. Petra de Koning schreef een boek over Rutte en zei, tussen het verslaggeven door, kort iets tegen Nieuwsuur. Bas Heijne kwam daarna aan tafel duiden. Bij Renze zat Bart Maat, de fotograaf die, met de kennis van nu, de moeizame formatie én de onafwendbare val van Rutte IV in één beeld vatte – de foto van de paperassen onder de arm van Kajsa Ollongren (D66) met daarop de notitie ‘Omtzigt, functie elders’.

‘Ik hou van jou’

De kist staat nog boven de grond, had Mark Rutte maandagochtend gezegd tegen de Tweede Kamerleden die hem bedolven onder de loftuitingen nu hij wegging. Zelfs Geert Wilders vond dat Ruttes „tomeloze inzet voor het land” respect verdiende, CDA’er Pieter Heerma roemde de „ziel en zaligheid” die hij erin had gelegd en Pieter Omtzigt erkende dat Rutte „heel hard voor het land had gewerkt”. De nieuwsrubrieken brachten het allemaal in beeld, waardoor het crematiegevoel echt ging leven. Bij Nieuwsuur zag ik Rutte „Ik hou van jou” mimieken tegen Jesse Klaver (Groenlinks), en Mirjam Bikker (CU) bedanken dat ze hem als eerste „zo lief” sms’te toen ze hoorde van zijn vertrek. Dat is dus dezelfde vrouw die hem anderhalve dag eerder, ook bij Nieuwsuur, voor de bus gooide.

Er was gepoogd vriend én vijand van Rutte voor de camera’s te krijgen. VVD’er Ton Elias, vriend Jort Kelder, oud-VVD-minister Uri Rosenthal zag ik twee keer voorbijkomen. Twee keer ook Kristie Rongen, de toeslagenmoeder die hem tijdens het verkiezingsdebat in 2022 vroeg waarom hij niet was opgestapt. Zelfs zij zei dat „je maar moest afwachten wie er voor hem in de plaats zou komen”. Ze had hem die ochtend nog een sms’je gestuurd om hem sterkte te wensen, waarop hij had gereageerd met een emoticon van biddende handjes.

Maar geen fanboy zo stralend als oud-VVD-minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra bij Renze. Het was Mark voor en Mark na en Mark zou binnenkort bij hem thuis komen barbecuen. Hoewel hij, met alle anderen, ook moest erkennen dat niemand Mark écht kende. Zelf was hij bijvoorbeeld in al die jaren nog nooit bij hém thuis geweest.

Caroline van der Plas zei het minst van allemaal. Maar de vraag of ze beschikbaar was als premier beantwoordde ze met gevoel voor politieke historie: „Als je het me nu vraagt, dan zeg ik….nee.”